चंदेरी (सिल्वर कार्प) : भारतीय गोड्या पाण्यातील विदेशी जातीचा मासा / Silver Carp (Hypothalmichthys molitrix)

चंदेरी (सिल्वर कार्प) : Hypothalmichthys molitrix (Jumping Fish)

Silver Carp In Purna River Yeldari Dam Parbhani Maharashtra (Lumbini)

 चंदेरी किंवा सिल्वरफिश  ही गोड्या पाण्याच्या सायप्रिनिड फिशची एक प्रजाती आहे. हे विविध प्रकारचे आशियाई कार्प आहे जे मूळचे पूर्व सायबेरिया आणि चीनचे आहे. याला जम्पिंग कार्प असेही म्हटले जाते, मुख्यत: चकित झाल्यावर पाण्यातून झेप घेण्याची प्रवृत्ती आणि हे 10 फूट उडीपर्यंत हवेत उडी मारू शकते. चीनमध्ये याची लागवड फार पूर्वीपासून केली जात आहे, परंतु तेथील रहिवासी असलेल्या धोक्यात येणारी प्रजाती आहे. आज या माशांची जगभरात मत्स्यपालनात लागवड केली जाते आणि वजनाने ग्रास कार्प माशाशिवाय इतर कोणत्याही जातीच्या माशांच्या तुलनेत जास्त सिल्व्हर कार्प तयार केले जाते. साधारणपणे या माशाची इतर एशियन कार्प फिशसह पॉलिकल्चरमध्ये व्यावसायिकपणे लागवड केली जाते. कधीकधी त्यांची लागवड कॅटला आणि इतर माशांच्या प्रजातींसह केली जाते. सध्या सिल्व्हर कार्प फिशच्या मूळ श्रेणीमध्ये धोकादायक म्हणून वर्गीकृत केले गेले आहे (कारण हे नैसर्गिक अधिवास आणि धरणाच्या बांधकामामुळे उत्पादक वागणुकीवर परिणाम करते, जास्त मासेमारी आणि प्रदूषण होते). परंतु हे इतर काही देशांमध्ये उपलब्ध आहे. लोकसंख्येमधील घट हे विशेषतः चीनच्या भागाच्या चिनी भागात लक्षणीय असल्याचे दिसून आले आहे. जगातील किमान 88 देशांमध्ये या प्रजातीची ओळख, किंवा जोडलेल्या जलमार्गाद्वारे देखील केली गेली. आयात करण्याचे कारण सहसा मत्स्यपालनाच्या वापरासाठी होते, परंतु जलाशयातील मत्स्यपालनातील वाढ आणि पाण्याचे गुणवत्ता नियंत्रण ठेवण्देयासाठी देखील प्रसंगी केले गेले आहे. काही ठिकाणी, प्रजाती आक्रमण करणारी प्रजाती मानली जातात.

सिल्व्हर कार्प फिशची वैशिष्ट्ये

Chanderi/Silver fish in Yeldari (Lumbini)

Silver fish in Yeldari Dam Parbhani (Lumbini)

                                                                                                          

 सिल्व्हर कार्प समशीतोष्ण परिस्थितीमध्ये राहणारी गोड्या पाण्यातील प्रजाती आहे (6-28 डिग्री सेल्सियस) आणि त्याचे नैसर्गिक वितरण आशियामध्ये आहे. या प्रजातीस स्थिर किंवा हळू वाहणारे पाणी आवश्यक आहे, जसे की नद्यांच्या पाण्यात किंवा नदीच्या पाण्यामध्ये आढळतात. त्याच्या नैसर्गिक श्रेणीत, ते पोटॅमोड्रोमस आहे, अपस्ट्रीमचे प्रजनन करण्यासाठी स्थानांतरित करते; अंडी आणि लार्वा पूर-वाहिनी झोनकडे खाली वाहतात. मूलत: बेंथोपेलेजिक असला तरी, एक सक्रिय प्रजाती म्हणून ती पाण्याच्या पृष्ठभागाच्या अगदी खाली पोहते आणि विचलित झाल्यास पाण्यातून उडी मारण्याची सवय म्हणून ती ओळखली जाते.  

सर्व चायनीज कार्प्सप्रमाणेच सिल्वर कार्पची अंडी चिकट नसतात. उगवल्यानंतर, अंडी अंडीच्या त्वचेद्वारे पाणी शोषण्यास सुरवात करतात आणि विशिष्ट गुरुत्व पाण्यापेक्षा थोडी जास्त होईपर्यंत ते फुगू लागतात, म्हणून ते तळाशी राहू शकतात (स्थिर पाण्याच्या बाबतीत) किंवा मध्यम पाण्यात अर्ध्या मार्गाने तरंगू शकतात ( वाहत्या पाण्यात) फ्राय हॅच होईपर्यंत.               

सवयी आणि वाढ

Silver Fish In Purna river Yeldari Camp (Lumbini)

Chanderi fish in Purna river Yeldari (Lumbini)

हे पृष्ठभागावर आणि पाण्याच्या मध्यम पातळीवरुन त्याचे खाद्य प्राप्त करते, वनस्पती प्लँक्टन हा चांदीच्या कार्पचा सर्वात आवडता पदार्थ आहे, तिचा नालाडी कालवा त्याच्या शरीरापेक्षा 6 ते 9 पट मोठा आहे. त्याचे अळ्या १२ ते १ mm मिमी आकाराचे असून शुक्र व पशू प्लँक्टन हे त्याचे आहार घेतो कारण नंतर ते प्लँप्टन खातो. भारतीय माशांच्या वाढीच्या तुलनेत त्याचा वाढीचा दर जास्त आहे. मुंबईच्या पवई तलावामध्ये ऑक्सिजनच्या अभावामुळे मोठ्या प्रमाणात सिल्व्हर कार्प मासे मरण पावले होते. या माशांमध्ये जास्तीत जास्त आकाराचे सिल्वर कार्प लांबी १.०२ मीटर आणि ५० किलो वजनाचे होते. राज्यात चंदेरी कार्पची चांगली वाढही दिसून आली आहे, परंतु कॅटला फिशच्या वाढीवर त्याचा परिणाम होतो.

परिपक्वता आणि पुनरुत्पादन

हे चीनमध्ये 3 वर्षांच्या प्रजननासाठी परिपक्व होते आणि भारतात ते 2 वर्षांच्या वयात लैंगिक परिपक्वता प्राप्त करते. त्याचे प्रजनन स्ट्रिपिंग पद्धतीने केले जाते. चीनमध्ये, प्रजनन कालावधी एप्रिल ते जून या कालावधीत नद्यांमध्ये पावसाळ्यामध्ये सुरू होतो, जपानमध्ये मे ते जूनपासून जुलै पर्यंत सुरू होते, रशियामध्ये ते पाण्याच्या प्रवाहाकडे ऊर्ध्वगामी झाल्यावर प्रजनन करते. भारतात, भारतात, परिपक्व होण्याच्या टप्प्यावर आणि जुलै - ऑगस्टमध्ये जेव्हा ते परिपक्व होते तेव्हा स्थिर पाण्यात प्रजननासाठी पट्टी तयार केली गेली. राज्यात प्रजनन कालावधी पावसाळ्यामध्ये जून ते ऑगस्ट या कालावधीत असतो.

मत्स्य पालनाच्या दृष्टीने आर्थिक बाजू 

१९५९ मध्ये जपानमधून आणल्यानंतर ते वाढत्या माशांच्या गरजेची पूर्तता करण्यासाठी रिसर्च सेंटर कटकमध्ये ठेवण्यात आले होते. प्रयोगाच्या आधारे असे आढळले आहे की खाण्याच्या सवयीमध्ये कॅटला फिशमध्ये समानता असूनही त्यात पुरेसे फरक आहेत. कार्प फिशच्या मिश्र पालन पद्धतीत सिल्व्हर कार्प मुख्य प्रजाती म्हणून वापरला जातो. त्याची वाढ इतकी वेगवान आहे की संगोपनाच्या 6 महिन्यांच्या आत ते 1 किलोग्रॅम वजनाचे होते. सिल्व्हर कार्पला कॅटलापेक्षा कमी मासे काटे आहेत. त्याचे बाजारभाव भारतीय सफारपेक्षा कमी आहेत. मासे उत्पादकांनी चव घेतल्यामुळे इतर मुख्य भारतीय सफारांप्रमाणेच याला आधार मिळालेला नाही.

___________________________________________________________________________________

English Translation

Silver Carp

Chanderi /Silver carp in Purna river (Lumbini)

The Silver Carp fish is a species of freshwater cyprinid fish. It is a variety of Asian carp which is native to eastern Siberia and China. It is also called as Flying Carp, mainly for it’s tendency to leap from the water when startled, and it can leap up to 10 ft into the air. It has long been cultivated in China, but a threatened species in it’s native habitat. Today, these fish are cultivated worldwide in aquaculture, and by weight more Silver Carp are produced than any other species of fish except the Grass Carp fish. Generally these fish are cultivated commercially in poly culture with other Asian carp fish. Sometimes they are cultivated with Catla and other fish species. Currently the Silver Carp fish is classified as near threatened in it’s native range (because it’s natural habitat and productive behavior are impacted by construction of dams, over fishing and pollution). But it is highly available in some other countries. Population declines appear to have been particularly significant in the Chinese parts of it’s range. The species has also been introduced, or spread by connected waterways, to at least 88 countries around the world. The reason for importation was generally for use in aquaculture, but enhancement of wild fisheries and water quality control have also been intended on occasion. In some of these places, the species is considered an invasive species.

Characteristic of Silver Carp

Silver carp is a freshwater species living in temperate conditions (6-28 °C) and its natural distribution is in Asia. This species requires static or slow-flowing water, as found in impediments or the backwaters of large rivers. In its natural range, it is potamodromous, migrating upstream to breed; eggs and larvae float downstream to floodplain zones. While it is fundamentally benthopelagic, as an active species it swims just below the water surface and is well known for its habit of leaping clear of the water when disturbed.

Habits and Size

It receives its food from surface and mid level of water, plant plankton is the most favorite food of silver Carp, its alimentary canal is 6 to 9 times larger than its body. Its larvae are of 12 to 15 mm in size, and takes Fri and animal plankton as its food later it eats plant plankton. Its growth rate is higher than other Indian Safar fishes. In 1992-93, a large number of Silver Carp fish were dead in Powai Lake of Mumbai due to acute lack of oxygen, In these fishes the Silver Carp of maximum size was 1.02 meter of length and the 50 kilogram of weight. A good growth of silver Carp has also been seen in the State, but its presence affects the growth of Catla fish.

Maturity and Reproduction

It matures for breeding in 3 years in China, and in India it attains the sexual maturity at the age of 2 years. Its actuate breeding is done through stripping method. In China , its breeding period starts from April to June in rainy season in rivers, In Japan starts from may - June to July, In Russia it breeds into flowing stream of water after coming upward. In India, In India, it had been done strip for breeding in 1966 in stagnant water in the mid March at the stage of maturity and in July - August when it was fully matured. Its breeding period is from June to August in rainy season in the State.

Economic Importance

To fulfill the requirement of fast growing fishes, it had been kept in Research Center Cuttack after bringing from Japan in 1959. Based on experiments it has been found that despite of similarities with Catla Fish in eating habits it has enough differences. Silver Carp is used as a main species in mixed rearing method of Carp fishes. Its growth is fast enough it becomes 1 kilogram of weight within 6 months of rearing. Silver Carp has less fish thorns than catla. Its market rates are lesser than Indian Safar. It has not been supported like other main Indian safar by the fish farmers due to its taste.